Jak działa kofeina w kawie na organizm? Czy kawa jest zdrowa czy szkodliwa i niebezpieczna?
Ile mg kofeiny dziennie jest bezpieczne dla organizmu?
Kawa działa prozdrowotnie - chroni przed cukrzycą typu 2, zespołem metabolicznym, poprawia działanie układu sercowo-naczyniowego oraz działa neuroprotekcyjnie - usprawnia działanie mózgu, ale tylko jeśli jest spożywana w ilościach, które uznane są za zdrowe. Dawka uważana za akceptowalną i wspomagającą to do – 500 mg kofeiny dziennie czyli 4/5 filiżanek. Natomiast 600 mg kofeiny uznano już za ilość szkodzącą mózgowi – wpływa na zmniejszenie jego objętości, utratę istoty szarej i większe prawdopodobieństwo wystąpienia demencji.
Kiedy kawa może szkodzić?
Kawa działa dobroczynnie tylko w stanach zdrowotnych, w których picie kawy jest dopuszczalne i nie szkodzi. Nadżerki układu pokarmowego, wrzody żołądka (kawa nasila produkcję kwasu solnego i nie jest wskazane jej picie), kołatanie serca/nadciśnienie, nerwice, kamica żółciowa, dysfunkcje nerek – dyskwalifikują picie kawy.
Ile kaw dziennie można wypić w ciąży? Jaki jest bezpieczny limit mg kofeiny w ciąży?
W ciąży - dawka do 150-200 mg kofeiny dziennie uznana została za bezpieczną (jedna filiżanka, 2 słabiutkie), ale najlepiej spożywanie kawy omówić z lekarzem prowadzącym.
Ile mg kofeiny to zbyt dużo dla organizmu - przedawkowanie kawy
Kawa wypijana w nadmiarze może prowadzić do stanów lękowych i depresyjnych, bezsenności, rozdrażnienia, nieregularnej akcji serca, kłopotów z koncentracją. Od kofeiny organizm uzależnia się, gdyż kofeina jest psychostymulantem i działa na układ nagrody/układ mezolimbiczny (ma związek z dopaminą).
Codziennie spożycie około 600-700 mg kofeiny dziennie jest zdecydowanie zbyt dużą dawką i jest szkodliwe. Życie podyktowane wypiciu kawy, kompletna niemożność funkcjonowania bez kawy jest niepokojącym sygnałem.
O jakiej porze najlepiej pić kawę?
Czas działania kofeiny to 4-6 godzin, aczkolwiek jest to kwestia indywidualna i dlatego najlepiej i najmądrzej jest wypijać ostatnią kawę około 6h przed snem. To czas bezpieczny i wystarczający na metabolizm kofeiny, po którym kofeina spadnie do poziomu, który pozwoli nam na jakościowy, regenerujący sen. To, że zaśniemy po kawie wypitej przed spaniem wcale nie oznacza, że mózg i ciało się regenerują – podobnie jest w przypadku alkoholu. Jeśli chodzisz spać między 22:00 a północą, najlepiej byłoby ostatnią filiżankę wypić około 16:00-17:00. Kofeina zaburza wydzielanie melatoniny, a to ona ma królować wieczorem.
Kawa a kortyzol – jak zgrać ich działanie?
Warto korzystać z mądrości organizmu i zgrać dobowy wyrzut kortyzolu z dostarczaniem sobie kofeiny. Poziom kortyzolu jest najwyższy tuż po wstaniu, a więc wypijając kawę z samego rana osłabimy działanie kofeiny (działaniem kortyzolu), a jednocześnie zwiększymy tolerancję naszego organizmu na kofeinę. Nasilimy również produkcję kortyzolu w czasie jego największego stężenia w całym cyklu dobowym, co może mieć niekorzystny wpływ na nasze zdrowie (szczególnie, gdy jesteśmy zestresowani, nakręceni, zaniepokojeni). Doładowanie się kofeiną zaraz po wstaniu może zadziałać jako dodatkowy stresor i niekoniecznie spełni swoją dobrze podbudzająca funkcję.
Kiedy jest najlepszy czas na pierwszą kawę?
Najlepszy czas na pierwszą kawę według neurobiologa Andrew Hubermana to nie wcześniej jak 1,5-2h po pobudce. Najwyższy poziom kortyzolu – hormonu stresu jest o poranku i utrzymuje się około 30 minut po przebudzeniu. To naturalne paliwo, które poniesie cię przez pierwsze godziny dnia.
Najlepiej wypijać kawę, kiedy spada kortyzol i rzeczywiście potrzebujemy dawki energii. Najlepszy czas to godzina między 9.30 a 11.00, a później - popołudniu pomiędzy 13:00 a 17.00. Unikamy tzw. midday crush, czyli spadku energii, kiedy i kofeina, i kortyzol nie działają, a jedziemy z prądem własnego organizmu i rytmu dobowego.
Od czego zależy ilość kofeiny w kawie?
Ilość kofeiny zależy od gatunku kawy i sposobu jej parzenia. Robusta ma więcej kofeiny niż Arabika. Metoda parzenia w której ziarna mają dłuższą styczność z wodą - przelew/chemex - daje napar z większą ilością kofeiny. Espresso paradoksalnie ma tej kofeiny mniej.
Jakie składniki dobroczynne zawiera kawa?
Oprócz kofeiny, terpenów prozdrowotnych, związków mineralnych w kawie są też wartościowe polifenole – chwas chlorogenowy, pochodna kwasu cynamonowego - to bardzo cenny związek, który znajduje się w zielonej kawie. Najwięcej jest go w Robuście. Pod wpływem palenia kawy jego ilość zmniejsza się mocno, ale jednak w Robuście będzie go więcej niż w Arabice. Wykazuje działanie przeciwoksydacyjne, usprawnia metabolizm, poprawia profil lipidowy, poprawia pamięć (rozkłada enzym degradujący acetylocholinę - acetylocholinesterazę, neuroprzekaźnik odpowiedzialny m.in. za pamięć), może zmniejszać neurodegenerację (poprzez rozkład beta-amyloidu i alfa synukleiny w chorobie Parkinsona). Zielona kawa jest raczej niesmaczna, ale bardzo wartościowa.
Czy kawa wypłukuje magnez?
Wbrew powszechnemu przekonaniu kawa nie wypłukuje magnezu, w takim sensie, że nie zmniejsza poziomu tego minerału w organizmie. Wypijana w dużej ilości może powodować działanie moczopędne przez co organizm traci związki mineralne wraz z moczem. Chociaż badania brytyjskich naukowców opublikowane na łamach PLOS one wykazały, że wypijanie kawy w ilości 4-5 filiżanek dziennie nie zwiększa istotnie utraty wody. Jednak co ważne, kawa sama w sobie jest źródłem magnezu. Po wypiciu 3 filiżanek kawy dostarczamy około 14 mg magnezu, a tracimy około 4 mg tego pierwiastka. Oczywiście stresujący tryb życia, intensywna aktywność fizyczna i jeszcze do tego litry kawy – wpływają negatywnie na poziom magnezu. Najlepiej jest spożywać jedzenie zasobne w ten pierwiastek (m.in. kasza gryczana, fasola, pestki dyni, dobrej jakości kakao/czekolada gorzka, migdały, płatki owsiane, otręby) lub/i suplementować się nim (najlepsze są sole organiczne magnezu).
Czy kawa wpływa negatywnie na wchłanialność żelaza?
Potencjalnie problematycznym składnikiem mineralnym w przypadku konsumpcji kawy może być nie magnez, czy wapń, lecz żelazo. Substancje zawarte w kawie wykazują właściwości zmniejszające wchłanialność tego pierwiastka. Jest wskazany odstęp w spożyciu kawy i jedzenia
Czy kofeina wpływa na działanie leków?
Kofeina zawarta w kawie wpływa na działanie popularnych i często stosowanych leków lub odwrotnie – również leki wpływają na metabolizm kofeiny. Na przykład antykoncepcja osłabia metabolizm kofeiny i wydłuża go nawet 2-3 krotnie – kofeina w organizmie działa dłużej, może być to niebezpieczne. Kofeina potęguje działanie aspiryny, stosowanej w astmie i alergii teofiliny, niektórych antybiotyków (m.in. cyprofloksacyny, penetreksu). Palenie papierosów (nikotyna) zwiększają metabolizm kofeiny i tolerancję organizmu na nią. Osoby palące piją więcej kawy, więc więcej jej potrzebują.
Metabolizm kofeiny w ciąży
Ciąża również osłabia metabolizm kofeiny, w organizmie kobiety ciężarnej po wypiciu filiżanki kawy będzie działać dłużej. Należy zachować odstęp przy przyjmowaniu lewotyroksyny – najlepiej 2-3 h, w innym przypadku może dojść do zmiany metabolizmu/opóźnionego wchłaniania leku.
Jak kawa wpływa na mikrobiom jelitowy?
Kawa zwiększa różnorodność mikrobiomu jelitowego, ale nie jest to sprawką kofeiny, wykazano to również w kontekście kawy bezkofeinowej. Kawa chroni przez nowotworem jelita grubego dzięki działaniu polifenoli i kofeiny.
Metabolizm kofeiny zależy również od genów – CYP1A2
Kawa i jej działanie pobudzające zależy od indywidualnego poziomu metabolizmu kofeiny w organizmie. Kofeina jest metabolizowana (przetwarzana) głównie przez cytochrom P450, enzym wytwarzany przez wątrobę. Szybkość tego procesu może się różnić w zależności od zmienności genu CYP1A2, kodującego enzym. Ludzie z “powolnym” wariantem genu CYP1A2, wolniej metabolizują kofeinę i dłużej odczuwają pobudzający efekt kawy.
Kawa a gastryna
Kawa nas “popędza do toalety” ponieważ gastryna zwiększa stężenie kwasu żołądkowego, a kawa działa na zwiększenie gastryny. Do żołądka i dwunastnicy kawa dociera bardzo szybko i od razu zaczyna działać, pobudzając wydzielanie gastryny. A ta napędza jelito grube, zmuszając je - dość szybko do intensywnej pracy. Nie działa to tak samo u każdego człowieka, ale u znacznej większości ludzi (zmienność/heterogenność organizmów).
Co zrobić jeśli kawa ma działanie drażniące?
Drażniące działanie kofeiny można obejść wypijając kawę bezkofeinową, która smakowo kompletnie nie różni się od tej kofeinowej. Metoda Swiss Water bazująca na wypłukiwaniu kofeiny wodą, całość prozdrowotnych związków wraca do ziarna, pozbywamy się tylko kofeiny. Można też suplementować l-teaninę (200mg) podczas picia kawy (popijając kapsułkę wodą) - ten niebiałkowy aminokwas, znajdujący się w zielonej herbacie niweluje drażniące działanie kofeiny, wyostrzając za to umysł i dając efektywne i bezpieczne działanie nootropowe.
Opracowanie własne na podstawie materiałów dr Joanny Podgórskiej